Hiện nay, việc mua một quyển sách mới với mức giảm giá từ 20 – 30% là rất bình thường. Tuy nhiên, có những quyển mà sách mới chưa tái bản hoặc ta mua được quyển sách với chất lượng tương đương nhưng giá thấp hơn vài mươi nghìn thật là lý tưởng nhỉ ? Note này là tổng hợp một số kinh nghiệm của mình sau kha khá năm lê lết khắp nơi mua sách. Mình nghĩ rằng, những kinh nghiệm đó (mua rẻ cũng nhiều, và mua hố cũng không ít) sẽ hữu ích cho bạn nào đang cần tìm mua một vài quyển sách cũ nói riêng và những bạn yêu thích sách nói chung. Note có hai vấn đề lớn cần làm rõ: một là giá sách như thế nào là hợp lý và hai là cách thức để mua được quyển sách với giá hợp lý đó.
Giá sách cũ như thế nào là hợp lý?
Giá một quyển sách cũ chịu ảnh hưởng bởi rất nhiều yếu tố: loại sách, năm xuất bản, nhà xuất bản, số lượng in, tình trạng sách (gáy, bìa, chữ in,..), khả năng định giá sách của người mua cũng như người bán, sách có bị cấm xuất bản hoặc tái bản không, tác giả sách là ai, dịch giả, số lượng trang, có chữ ký tác giả không,… Vì vậy giá một quyển sách cũ là không cố định. Giới sách thường dùng năm 1975 làm mốc phân chia sách: sách trước 75 và sách sau 75. Bên cạnh đó, mình có tự đặt ra một vài mốc theo từng thời kỳ để mọi người dễ theo dõi. Các mốc mình chia ra cụ thể như thế này:
- Trước 1975
- 1975 – 1986
- 1986 – 1995
- 1995 – 2003
- 2003 – 2010
- 2010 – nay
1. Giai đoạn trước 1975:
Những quyển sách cũ là cả một gia tài lớn
Mình không bàn sâu giai đoạn này, vì chưa đủ trình và đối tượng cập nhật bài viết cũng không phải người sưu tầm, nhà nghiên cứu hay giới đọc sâu. Sách trước 1975 sẽ không có quyển nào dưới 100 nghìn (nếu có thì nó nát lắm rồi hoặc là sách in số lượng lớn như sách giáo khoa chẳng hạn) và mức độ chênh lệch giá là rất lớn. Bạn đừng thắc mắc vì sao phải bỏ ra hàng trăm nghìn đến vài triệu cho một đống giấy đen cũ mềm. Sách cũ trước 75 như một chứng nhân cho giai đoạn đầy biến động và có giá trị riêng của nó: bản in đầu, cách thức in, không còn tái bản, hàng quốc cấm, kỉ niệm với tác giả… Ông Sơn Nam từng bỏ số tiền đắt gấp 33 lần giá bìa chỉ để mua một quyển sách của một người bạn cũ – ông Bình Nguyên Lộc. Dấu hiệu để bạn dễ nhận ra nó là những cái tên NXB: Khai Trí, Thanh Tân, Lá Bối, Tân Việt, Phan Văn Tươi, Mặt Đất, Trí Đăng, Trình Bầy, Lửa Thiêng, Đất Sống, Tùng Thư… Mình được nghe một câu chuyện thế này: ông bố mất, gia đình chuẩn bị định cư sang Mỹ nên người con muốn thanh lý thư phòng của ông già mình (ông bố chơi sách); cũng có nhiều người vào hỏi mua, đặt giá mười mấy triệu, hai mấy triệu nhưng người còn không đồng ý. Anh chủ hàng sách mình hay mua vào đặt luôn 30 triệu, hai bên chốt. Xong anh chủ hàng sách chỉ cần bán 2 quyển trong thư phòng đó là gần như gỡ đủ vốn. Hai quyển đó là “Đại Nam quốc âm tự vị” của Huỳnh Tịnh Của.
2. Giai đoạn 1975 – 1986 (thời bao cấp):
Iliat – xuất bản năm 1984 – mua giá 20.000 đồng
Chất lượng giấy giai đoạn này phải nói là xấu tệ, đen sì sì, và sách ra thường là sách văn học (trung quốc, Nga, Âu Mỹ,…). Giá sách này thường rẻ, vào khoảng 20 nghìn đến tối đa là 100 – 120 nghìn cho bộ sách nhiều quyển. Thật tình thì mình khuyên rằng, trừ khi sách đó không tái bản, bạn đừng nên mua sách văn học giai đoạn này. Cũng có nhiều loại sách khác trong giai đoạn này nhưng mức giá cũng khoảng tầm đó.
3. Giai đoạn 1986 – 1995:
Lịch sử khai phá vùng đất Nam Bộ, – XB năm 1987, mua 40.000 đồng
Sau đổi mới, chất lượng giấy có tốt hơn một ít. Giai đoạn này nổi lên khá nhiều nhà xuất bản địa phương: Long An, An Giang, Bến Tre, Cà Mau, Kiên Giang, … và đa phần sách viết về chính trị, văn hóa – xã hội. Giá sách giai đoạn này thường dựa trên độ dầy của sách và mức độ thường gặp (độ hiếm) của sách, và rơi vào khoảng vài mươi nghìn đến một hai trăm nghìn. Mình thấy nhiều sách giai đoạn này khá hay và ít có tái bản.
4. Giai đoạn 1995 – 2003:
Những kiếp hoa dại – XB năm 2001, giá bìa 24.000 đồng, mua giá bìa.
Giai đoạn này mức lạm phát còn thấp (200 đồng vẫn mua được hai viên kẹo me, đi học lớp Một ngày 2 nghìn mà ăn bánh và uống nước luôn) nên sách nhiều quyển có giá bìa lẻ (chẳng hạn 15.200 đồng, 27.600 đồng). Giai đoạn này nếu bạn mua bằng giá bìa thì cũng hợp lý, có nhiều quyển sẽ bán rẻ hoặc đắt hơn giá bìa, không sao. Ở nhiều tiệm sách cũ, họ thường xóa mất giá bìa là vì thế.
5. Giai đoạn 2003 – 2010:
Thoại Ngọc Hầu & Những cuộc khai phá miền Hậu Giang – XB năm 2006, giá bìa 51.000 đồng, mua 25.000 đồng
Để nói về giá sách cũ hợp lý giai đoạn này khá là khó vì giá bìa của sách có sự biến động theo từng năm. Giá sách hợp lý cũng chủ yếu rơi vào khoảng giảm 30 – 50%, nhưng có khi không giảm hoặc giảm khá ít, đôi khi còn bán đắt hơn cả giá bìa. Mình nói nội một quyển sách Sơn Nam [bìa cứng] chẳng hạn, có quyển có người bán giảm 20% giá, nhưng mà cùng quyển đó, có người bán bằng thậm chí cao hơn cả giá bìa, rắc rối là thế. Nếu mua sách giai đoạn này, nên tham khảo nhiều nơi bán để chọn giá tốt nhất.
6. Giai đoạn 2010 – 2015:
Chính trị luận, XB năm 2014, giá bìa 119.000 đồng, mua 60.000 đồng
Giai đoạn này, mình thấy giá bìa của sách bị đội lên khá nhiều (do gánh nặng khâu truyền thông, chiết khấu, bìa…). Giá một quyển sách trong giai đoạn được cho là hợp lý khi nó có mức giảm nằm trong khoảng từ 30 – 50%, thậm chí có trường hợp 60, 70%. Ví dụ quyển Chính trị luận (Aristotle) giá bìa là 119k xuất bản năm 2014, mình mua nó với giá 60k là hợp lý, quyển Ngàn năm áo mũ của Trần Quang Đức giá bìa là 250k, mình mua 140k (giảm hơn 40%), cũng gọi là hợp lý vì quyển này thì ít có sách cũ, và nếu có thì giá cũng giảm không nhiều.
Truyện ngắn Tsekhop, XB năm 1988, một số người định giá 200.000 đồng, nhưng cũng có chỗ để 50.000 không ai mua.
Giá sách dựa vào cách phân chia giai đoạn như ở trên chỉ tương đối đúng đối với những quyển sách bình thường, nhưng sẽ không hoàn toàn chính xác vì còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố như trình bày ở đầu. Có những quyển sách có giá đột biến vì những yếu tố đột biến như sách bị cấm, sách thu hồi (như Bên thắng cuộc, Đèn cù, Đường về nô lệ, …); hoặc có khi bạn sẽ gặp những người bán sách định giá “trên trời dưới đất”. Mình lấy ví dụ như quyển Truyện ngắn Tsekhop ở đây bán 50 nghìn không ai mua nhưng có chỗ định giá nó gần 200 nghìn. Cũng có quyển giá bìa hơn 200 nghìn mà bán có 50 nghìn. Thật may mắn khi đi mua sách mà gặp được những kẻ nghiệp dư ấy.
Cũng phải nói rằng những mức giá mình đưa ra ở trên cho giai đoạn 1975 – 2003 sẽ khiến người đọc vô cùng bối rối vì giá sách quá chung chung, đôi khi giá sách có thể chênh lêch 5 – 10 nghìn đến vài chục nghìn cho cùng một quyển sách. Để biết mình có thể mua rẻ hơn 5 – 10 nghìn ấy không là cả một quá trình tích lũy kinh nghiệm mà bạn phải trả bằng cái khoản chênh lệch 5 – 10 nghìn đó. Mình không thể đưa ra giá cụ thể cho từng quyển sách được, bạn chỉ có thể tự trải nghiệm.
Và cuối cùng, dĩ nhiên mức giá ở trên mà theo quan điểm của mình, một kẻ ham sách ít tiền đánh giá. Còn như bạn dư dả thì mức giá có đắt hơn ở trên một tí cũng không thành vấn đề. Trường hợp ra tiệm sách cũ mua sách mà bảo “Em có một người bạn bảo sách này phải mức giá vầy mới hợp lý” thì chết mình.
(Update tháng 9/2021)
7. Giai đoạn 2016 – nay:
Đây là thời kỳ bùng nổ của thương mại điện tử, và nổi bật trong số đó là Tiki. Giai đoạn này đánh dấu sự thay đổi lớn về cách thức mua sách cũng như giá sách khá là ảo. Giai đoạn này chứng kiến sự ra đời của nhiều đơn vị phát hành sách mới hơn, trẻ trung hơn, trending hơn, cùng với đó là đa dạng các đầu sách ở nhiều thể loại. Giá sách ở giai đoạn này cũng vì sự biến động của thị trường mà giá bìa có phần tăng chóng mặt để đảm bảo khoản chiết khấu cho các sàn TMĐT cũng như các promotion liên tục của các nhà phát hành sách.
Bạn có thể dễ dàng mua được một quyển sách mới với giá giảm từ 20 – 40%, cá biệt có khi lên đến 70 – 90% trong giai đoạn này là điều không khó gặp. Bên cạnh đó, các đầu sách cũ cũng được tái bản liên tục nên sách cũ giai đoạn này nếu được tái bản thì vẫn ưu tiên mua sách mới, không đắt hơn sách cũ là mấy (nếu săn giảm giá) cũng như chất lượng và hình thức sách mới là điều không phải bàn cãi.